Historia, którą chcemy przybliżyć w roku 100-lecia niepodległości i 100. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego nie dotyczy wielkich bitew, czy znanych powszechnie postaci. Dotyczy jednak naszej małej ojczyzny i jej cichych Bohaterów.
Pewne opisane dalej fakty są dobrze znane wielu czytelnikom, niektóre na pewno mniej.
W okresie międzywojennym – staraniem księdza Marcelego Kowalskiego – w miejscu pochówku poległych trzemeszeńskich powstańców wielkopolskich w centralnym miejscu naszego cmentarza wybudowano monumentalne mauzoleum.
Po wybuchu II wojny światowej i wkroczeniu Niemców do Trzemeszna, los mauzoleum – symbolu zwycięstwa nad pruskim zaborcą – był przesądzony. Władze okupacyjne postanowiły o jego rozbiórce. Do prac rozbiórkowych zmuszono Polaków, a wśród nich Władysława Bojanowskiego – kościelnego, grabarza, ale też powstańca wielkopolskiego.
Ryzykując życiem, ocalił on tablicę inskrypcyjną oraz krzyż – główne elementy grobowca. Doczesne szczątki poległych przeniesiono w inne miejsce cmentarza.
Po wojnie, żyjący powstańcy postanowili upamiętnić pamięć towarzyszy broni stawiając na ich grobie skromny obelisk. Umieścili na nim ocalałe elementy mauzoleum – krzyż i tablicę. W późniejszym czasie miejsce to zyskało bardziej okazałą formę, ale wspomniany obelisk stanowi do dziś jego centralny element.
W 2008 roku, w 90. rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego postanowiono odbudować mauzoleum. Jego odsłonięcie było wówczas najważniejszą uroczystością tych obchodów. Zapadła wówczas decyzja o wykorzystaniu oryginalnej tablicy i krzyża z pierwotnej budowli. Zdemontowano je więc ze zbiorowej mogiły, a w ich miejsce zamontowano repliki.
W trakcie demontażu tablicy dokonano zaskakującego odkrycia. Znaleziono pod nią niewielką butelkę z ciemnego szkła – prawdopodobnie po lekarstwach – zamkniętą korkiem. Wewnątrz znajdowało się pismo – akt erekcyjny o następującej treści:
„Ku wiecznej pamiątce potomnym !
Dla oddania czci i hołdu poległym Bohaterom w roku 1918/19, których pomnik chwały najeźdźca hitlerowski w 1940 roku zniszczył, pozostali przy życiu towarzysze broni w dowód pamięci fundują niniejszy skromny pomnik jako widomy znak największego poświęcenia Tych, którzy pod nim spoczywają. Trzemeszno w lipcu 1949r.
Za Komitet Wykonawczy: Różański Wincenty, Cieślak Antoni, Bojanowski Władysław
Za Zarząd : Mikulski Ignacy, Nowak Czesław, Hernes Augustyn”
Pismo opatrzone jest okrągłą pieczęcią o treści „Związek Powstańców Wielkopolskich 1918 – 19 Koło Trzemeszno.”
Skan tego dokumentu, wraz z odpowiednią adnotacją został zabezpieczony w specjalnej plastikowej tubie i umieszczony wewnątrz mauzoleum. Jego treść odczytano na uroczystości odsłonięcia monumentu w 2008 roku.
Oryginał wzbogacił zbiory Muzeum Regionalnego w Trzemesznie.
Za jego udostępnienie i pomoc dziękujemy Panu Dariuszowi Leśniewskiemu.
Tyle razy tam jestem a nie mialam pojecia o takie historii
Historia jest mi znana,ale świetnie,że redakcja ją przypomina dla współczesnych i potomnych.jak widać,bohaterstwa i umiłowania Ojczyzny,możemy uczyć się od przodków.p.s.pewnie dziś znaleźliby się krytykańci,bo napisali o „hitlerowskim najeźdzcy”…
Dziękuję za tę historię….pewnie nigdy nie dorosnę do takiego patriotyzmu.
Mam znajomych z okolic Trzemeszna, którzy zazdroszczą nam w dobrym tego stopniu znaczeniu, że mamy tak dobrze działającą stronę, o tym co się dzieje w gminie i innych wiadomościach. Brawo redagujący tą stroną. Tak trzymaj.
Popieram.
Dzień dobry,
piękna historia, którą zawsze warto przypominać…
Podziękowania dla Redakcji za pamięć o ludziach, bez których nasza współczesność byłaby inna.
Pozdrawiam
TDi
Brawo Panie redaktorze! Super, że portal jest informacyjny pod wieloma względami – nie tylko wiadomości współczesne, ale również historyczne.