Uznanie ojcostwa w praktyce nie oznacza tego samego, co ustalenie ojcostwa. Uznanie polega na złożeniu przez mężczyznę przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia o tym, że jest ojcem konkretnego dziecka. Aby to oświadczenie było skuteczne, matka dziecka musi potwierdzić jego prawdziwość w terminie trzech miesięcy od daty jego złożenia. Matka dziecka również składa w takiej sytuacji oświadczenie potwierdzające przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. W przypadku skutecznego uznania dziecka ojciec otrzymuje pełnię władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
Istotą uznania ojcostwa jest więc wspólna wola oraz zgoda zarówno ojca, jak i matki dziecka. Jeżeli zatem rodzice pozamałżeńskiego dziecka chcą, aby ojciec dziecka widniał w akcie urodzenia jako jego ojciec, to wystarczy udać się do USC i złożyć powyższe oświadczenie. Tylko w sytuacji wspólnej zgody uznanie jest możliwe. W przeciwnym razie, jeżeli chociażby jedna ze stron nie chciała złożyć takiego oświadczenia w Urzędzie Stanu Cywilnego konieczna staje się druga droga, czyli ustalenie ojcostwa.
Pierwszą drogą do ustalenia ojcostwa jest domniemanie dziecka małżeńskiego. Jeżeli dziecko przychodzi na świat, a para jest w związku małżeńskim, stosuje się domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki.. Mąż matki dziecka jest wówczas automatycznie wpisany w akcie urodzenia dziecka jago jego ojciec.
Drugim sposobem ustalenia ojcostwa jest wystąpienie przez jedną ze stron na drogę sądową z żądaniem, aby to sąd w orzeczeniu stwierdził ojcostwo danego mężczyzny. Sądowe ustalenie ojcostwa wykorzystywane jest w sytuacji, kiedy matka lub ojciec nie wyrażają zgody na wspólne uznanie dziecka przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego. Osobami uprawnionymi do wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa obok ojca są dziecko, matka dziecka oraz prokurator – gdy wymaga tego ochrona interesu społecznego lub dobro dziecka. W takim postępowaniu przeprowadzony jest zwykle dowód z badania DNA, który powinien przesądzić czy dany mężczyzna jest ojcem dziecka. Wola stron nie ma w tym zakresie żadnego znaczenia, bo istotne jest to, aby poznać biologicznego ojca dziecka. Matka dziecka może występować przed sądem zarówno w imieniu własnym, jak i w imieniu małoletniego dziecka (jako przedstawicielka ustawowa).
Innymi słowy, w sądowym postępowaniu o ustalenie ojcostwa strona musi przedstawić dowód na fakt, że dany mężczyzna w okresie nie wcześniej niż 300 dni i nie później niż 180 dni od urodzenia dziecka współżył z jego matką. Jeżeli nie miał miejsca stosunek fizyczny pomiędzy matką a wskazanym mężczyzną, nie ma możliwości stwierdzenia ojcostwa.
W procesie o ustalenie ojcostwa rozpatrywane są też kwestie nazwiska dziecka oraz sposoby wykonywania władzy rodzicielskiej. W pozwie o ustalenie ojcostwa matka dziecka często dochodzi także od razu alimentów, czy też pokrycia wydatków matki związanych z ciążą i porodem. Można stwierdzić, że takie postępowanie może w sposób kompleksowy uregulować sytuację prawną dziecka i jego rodziców.
Sprawy o ustalenie ojcostwa są rozpoznawane przez sądy rejonowe. Właściwym jest sąd, w okręgu którego ma miejsce zamieszkania pozwany. Postępowanie może zostać wszczęte również według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.
Adw. Radosław Szczepaniak
Kontakt: Adwokat Gniezno