Świadek Zofia Weiss oskarża

Dziś 1 września, 84. rocznica wybuchu II wojny światowej. Przy tej okazji zamieszczamy fragment dokumentów, które mówią o pierwszych miesiącach okupacji niemieckiej w Trzemesznie.

Pochodzą one z akt procesu karnego, jaki wytoczono po wojnie Erichowi Danielowi – landratowi (staroście) powiatu mogileńskiego. W procesie tym oskarżony skazany został na 15 lat więzienia (zmarł w 1951 r. w trakcie odbywania kary).

Poniższy tekst to zeznania świadka Zofii Weiss. Jej mąż był nauczycielem trzemeszeńskiego gimnazjum, a po wybuchu wojny  członkiem Obrony Narodowej w Trzemesznie. W grudniu 1939 roku został pobity, następnie uwięziony i zamordowany przez Niemców. Miejsce i dokładna data jego śmierci nie są znane.

Cytujemy również wyjaśnienia oskarżonego. Jak widać, nie przyznawał się on do jakiegokolwiek udziału w tej sprawie, jak i do większości zarzutów, które obejmował akt oskarżenia.

Świadek Weiss Zofia, wdowa w Trzemesznie:
Mój mąż został pobity przez 5 młodych Niemców, którzy mówili po polsku. W dniu 15.12.39 r. został mąż mój wezwany na policję. Mąż wymawiał się, że wskutek pobicia jest chory i chodzić nie może. Odpowiedziano mu, że ma się stawić choćby boso. Poszłam z nim. Pewien oficer niemiecki zaprowadził męża do sądu. W tym czasie podjechały pod sąd 3 limuzyny. Wróciłam do domu. Od sekretarki adw. Stacha dowiedziałam się, że męża zabrano tymi samochodami i odjechano w stronę Mogilna. Udałam się do policji ochronnej. Tam powiedziano mi, że na miejscu był osobiście landrat i będzie to trudna sprawa. Następnie udałam się do pastora Jonata. Pastor uczynił gest oznaczający jego bezradność i powiedział „trudno, był sam landrat, widzę, że to czarna sprawa”. Pastor starał się o posadę dla męża w Gnieźnie za pośrednictwem ks. Rauchuta (niemiecko-katolik). Kiedy mąż stawił się w Gnieźnie oświadczono mu, że może dostać posadę, ale musi wpisać się na niemiecką listę narodową. Mąż odmówił, posady nie dostał i wrócił do Trzemeszna. Następnego dnia pobito męża, jak wyżej oświadczyłam. O mężu nic konkretnego nie wiem.

Oskarżony wyjaśnia: Sądzę, że zachodzi pomyłka. Urzędnik Rosenthal był często tytułowany landratem. Nie byłem bowiem 3 samochodami przed sądem w Trzemesznie. Pastor Jonat był do mnie życzliwy, nigdy nie wymienił nazwiska Weiss. Nie rozumiem dlaczego aresztowani powołują się na landrata lub polecenie landrata. Ja takich poleceń nie wydawałem. Działo się to bez mojej wiedzy. Gdy przyszedłem do Mogilna urzędował tu sąd wojskowy. Jak mi wiadomo wydano wyroki śmierci na 6 lub 7 osób. Wyroki te wykonało wojsko.

Świadek: Do pastora Jonata udałam się zaraz po uwięzieniu męża. Jonat wyraził mi z tej przyczyny ubolewanie.

Dokumenty, których fragmenty zamieściliśmy powyżej, pochodzą ze zbiorów poznańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.