Z chwilą zawarcia małżeństwa pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa małżeńska. Oznacza to, że przedmioty nabyte w czasie małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich należą do majątku wspólnego. Zasadą jest, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Ustawodawca przewidział jednak możliwość odejścia od tej zasady.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 43 § 2 określa podstawowe przesłanki ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, które muszą wystąpić łącznie. Ustalenie zatem nierównych udziałów jest możliwe tylko wówczas, gdy łącznie zostaną spełnione trzy warunki:
- jeden z małżonek zgłosił takie żądanie w sprawie o podział majątku,
- wystąpiły ważne powody takiego żądania,
- małżonkowie w różnym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego.
Wśród ważnych powodów uzasadniających nierówne udziały wymienia się przede wszystkim trwonienie majątku, uzależnienie od alkoholu/narkotyków/zakupów, hazard, prowadzenie podwójnego życia, a nawet permanentne pozostawanie bez pracy przy jednoczesnym braku troski o dom i dzieci. Ważne powody co do zasady muszą być zawinione przez małżonka. Dlatego też, sytuacja w której ktoś ze względu na poważną chorobę nie pracował, nie uzasadnia orzeczenia nierównych udziałów.
Przyczynienie się do powstania majątku wspólnego oznacza, że jeden z małżonków swoim staraniem spowodował, że małżonkowie nabyli więcej składników swojego majątku. Często wiąże się to z większymi zarobkami, dzięki którym w małżeństwie można było na przykład nabyć nieruchomości, czy też zgromadzić oszczędności.
W związku małżeńskim, w którym przykładowo tylko mąż pracował i utrzymywał rodzinę, natomiast żona nie pracowała, ponieważ zajmowała się opieką i wychowywaniem dzieci oraz prowadzeniem domu, sądy co do zasady przyjmują, że każdy z małżonków ma równy udział w majątku wspólnym. Zgodnie bowiem z przepisem art. 27 k.r.o., małżonkowie mogą swój obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny realizować także poprzez zajmowanie się domem i wychowywaniem dzieci. Nie w każdym zatem przypadku istnienia różnicy w przyczynianiu się do powiększenia majątku wspólnego sąd powinien ustalić nierówne udziały małżonków, w tym majątku. Ocenie podlega całokształt wykonywania przez małżonków ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą założyli. Dlatego też, uwzględnia się nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i dbaniu o dom. Przyczynianie się do powstania majątku może również nastąpić w wyniku działalności zarobkowej, a nawet w drodze dziedziczenia, darowizny itp.
Żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym zgłasza się w postępowaniu o podział majątku wspólnego, a orzeczenie o nierównych udziałach będzie jednym z punktów postanowienia kończącego postępowanie. Sąd ustalając nierówne udziały najczęściej posługuje się procentami lub ułamkami.
Adw. Radosław Szczepaniak
Kontakt: Adwokat Gniezno
