Radny Maciej Adamski podczas ostatniej sesji Rady Miejskiej przypomniał o macewach, wykopanych kilkanaście lat temu i pozostawionych na terenie trzemeszeńskich wodociągów. Radny pytał, czy płyty te można przenieść w bardziej godne miejsce i tym samym uchronić je przed zniszczeniem.
Fragmenty macew w różnym stanie znalezione zostały w połowie lat dziewięćdziesiątych. Były one wykopywane w trakcie modernizacji chodników. W czasie II wojny światowej Niemcy zniszczyli trzemeszeński kirkut czyli cmentarz żydowski. Znajdował on się naprzeciwko cmentarza ewangelickiego przy ulicy Orchowskiej. Płyty nagrobne okupanci wykorzystywali jako budulec, między innymi jako krawężniki. Wszystkie zachowane płyty zostały zawiezione do Trzemeszeńskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego, gdzie leżą do dziś. Radny Maciej Adamski zadeklarował swoją pomoc w próbie uratowania pozostałości po „trzemeszeńskich Żydach”.
Radny informuje także, że wspólnie z dyrektorem Domu Kultury w Trzemesznie Mariuszem Zielińskim, planują zorganizować w czerwcu wystawę dotyczącą właśnie „trzemeszeńskich Żydów”. Miałyby na niej m.in zostać wystawione fragmenty wykopanych macew.
Warto wspomnieć, że w ostatnim czasie uczennice Gimnazjum w Trzemesznie – Zuzanna Jatczak oraz Klaudia Kirszner, opracowały przewodnik pt. „Śladem trzemeszeńskich Żydów” na ogólnopolski konkurs historyczny „Na wspólnej ziemi”, zorganizowany przez fundację Shalom. Praca powstała pod kierunkiem Macieja Adamskiego i przybliża historię społeczności żydowskiej w naszym mieście. Wyniki konkursu nie są jednak jeszcze znane – gdy tylko się pojawią, opublikuję je na portalu wraz z pracą uczennic.
Część macew zalegających na terenie wodociągów w Trzemesznie można obejrzeć na zdjęciach poniżej.
Brawa dla p. M. Adamskiego za poruszenie tego ważnego i jednocześnie bardzo zapomnianego tematu! Mam nadzieję, że ten głos przybliży władzom i całemu społeczeństwu dzieje Żydów w Trzemesznie i nie będzie to już biała plama w historii naszego miasta.
Codziennie słyszymy o Alumnacie, Bazylice, browarze i innych miejscowych zabytkach, a gdy pyta się mieszkańców Trzemeszna (zwłaszcza młodzież), gdzie w Trzemesznie leży cmentarz żydowski, z rozbrajającą szczerością odpowiadają, że nie wiedzą, że taki w ogóle tutaj jest. Tym większe podziękowania dla p. M. Adamskiego za szerzenie wiedzy o tym wśród młodzieży.
Ps. Przy okazji warto zabezpieczyć i w miarę możliwości odnowić teren cmentarza żydowskiego i przy okazji sąsiedniego cmentarza ewangelickiego.
Naprawdę ludzie nie wiedzą gdzie był cmentarz żydowski? Kilkanaście lat temu można było tam natrafić jeszcze na sporo resztek nagrobków… zwłaszcza od strony zabudowania.
A na cmentarzu ewangelickim jest mroczny klimat – wszystko opętane bluszczem, stare nagrobki, pozapadane grobowce, gdzieniegdzie widoczne czaszki lub kości ludzkie i nawet potrafi kusić.
Żydzi mnie ani nie ziębią – ani nie grzeją. Ale pamięć umarłych trzeba szanować. Maciej – daj znać co i kiedy tu na portalu. Na pewno się pojawię. Spotkanie, pomoc. Tyle lat coś leży przy wodociągach ??? Wstyd !!!!
gosc ,co masz na myśli napisz żeby każdy wiedział
A co tu rozumieć ??? Trzeba pomóc w tej sprawie. Prochom ludzkim należy się szacunek. Bez względu na narodowość czy rase. A o ziębieniu czy grzaniu napisałem tylko, aby nie być posądzonym o stronniczość
Dzięki.Zajarzyłam.Też tak myślę jak TY.
Może zrobić spotkanie w tej sprawie chętnie się wypowiem w tej sprawie.
Powiadają, lepiej później niż wcale. Z brawami, to poczekałbym. Ostatnio pan radny zachowuje się , jak chorągiewka na wietrze. Tyle czasu macewy przebywały w błogim spokoju i nagle wrzawa? Wybory?
Wyznawcy wiary Mojżeszowej przybyli do Trzemeszna z początkiem XIX wieku, realizując zamysł i plany zaborcy. Jednak przed I wojną światową ich obecność zmalała do 1,7% ogółu mieszkańców. Ogólnie panująca w tych czasach bieda nie zachęcała do dłuższego zamieszkania w tych stronach. Cieszyli się pełną swobodą, posiadali synagogę (były w historii dwie) w centrum i oczywiście cmentarz przy szosie do Orchowa. Bogaci Żydzi wnieśli swój udział w rozbudowę miasta i o tym należy też pamiętać. Bliżej im było jednak do ewangelików, nawet szkolnictwo było ze sobą związane.
Ślady obecności Żydów w Trzemesznie zatarli hitlerowcy. Ponieważ historia i fakty potwierdzają ich obecność, jak i istnienie kirkutu, zasadne więc byłoby, aby to miejsce chociaż symbolicznie wyeksponować i uszanować, a odzyskane macewy tam przywrócić. Ekshumacja zwłok jest niemożliwa z uwagi na ich religijne zasady. A budować domów na grobach nie wypada.
Dziwny jest brak zainteresowania tym miejscem zwykle aktywnych przedstawicieli diaspory Żydowskiej. W Trzemesznie urodził się prof. Bernhard BRILLING (1906 – 1987) historyk, wybitny autorytet w dziedzinie badania historii Żydów w Niemczech. Jego ojciec Samuel był kantorem i nauczycielem w tutejszej szkole. Może doczekalibyśmy się przy tej okazji zdjęć lub innych pamiątek po istniejących w Trzemesznie bóżnicach.
Realizując plany zaborcy ??? Właśnie takich ludzi jak przedmówca się boję. Bardzo boję. 10 kwietnia to pewnie kultowa data dla kolegi ??
Nie zrozumiałeś tekstu i się podniecasz…..
Szanowny kolego GOŚCIU!!! Co do mnie, to trafiłeś akurat kulą w płot, chociaż toleruję i tych z 10-tego, każdy z nas ma prawo do swoich przekonań. Bądź bardziej tolerancyjny!
Wdzięczny jestem Anonimowi, mój komentarz należało dobrze przeczytać i troszeczkę znać historię naszego miasta. Podpowiadam jedynie fakt, że grobami tymi powinni zająć się, jak to robią w innych miejscowościach w Polsce, istniejące organizacje Żydowskie, mają na to środki finansowe. Czy ta ukryta myśl w moim komentarzu jest tak bulwersująca, żeby się mnie bać?
Tak jesteś antysemitą pełną parą ! Ale nie bój się tego, antysemityzm to semantyczna brednia. Kto jest antysemitą w konflikcie żydowsko – palestyńskim, skoro obydwa narody mają korzenie semickie ? Żydzi dzielą się na sefardyjskich i askanezyjskich. Ci pierwsi nie mieli problemu żeby finansować Hitlera. Nie wyobrażalne dla pustych głów, które powielają propagandę sfałszowanej historii. Marginalnie nadmieniam, że nie mam nic przeciwko modernizacji cmentarza. Może, odnowić także cmentarz w Niewolnie ?
Uderz w stół, a nożyce się odezwą! Przynajmniej mogę przypuszczać z kim prowadzę wymianę zdań. Dołączyłem do tematu dyskusji, ażeby podzielić się spostrzeżeniami z innych miejscowości. Przeważnie sami zainteresowani zajmują się porządkowaniem miejsc pamięci swoich przodków, owszem miejscowi ich w tym wspierają. Dywagacje na temat semityzmu lub antysemityzmu pozostawiam Tobie Szanowny Macieju.
Wiem, że do Trzemeszna nie byli zapraszani , skąd się wzięli? Odpowiedź, jak w tym kawale z ruskimi, sami przyszli. Inne fakty są znane.
Co do historii trzemeszeńskich żydów chciałbym przytoczyć fragment z książki St. Karwowskiego pt. „Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego”. Fragment tyczy r. 1848:
„Pozostały w Trzemesznie oddział 200 kosynierów i 20 strzelców z dwóch stron zaczepiony został. Wśród walki dowodzący oficer pruski otrzymał rozkaz cofnięcia wojska. Wtedy żydzi rannych Polaków zwabili do swych domów i pomordowali. Liczba rannych i pomordowanncyh dochodziła 70. Poprzecinane żyły u rąk i nóg, rozpruty brzuch i wydarte wnętrzności, poucinane ręce świadczyły o obrotności żydów.”