W praktyce bardzo często umowy zabezpieczone są nie tylko hipoteką, ale również zastawem. Jest tak dlatego, że często osoby, które są zobowiązane do zapłaty niechętnie spełniają swoje zobowiązanie w sposób zgodny z umową.
W interesie więc wierzyciela (osoby, którą żąda zapłaty) jest zatem zabezpieczenie swoich interesów poprzez zastosowanie takiego rodzaju środka prawnego (zastawu), który ułatwi mu później ściągnięcie swoich środków.
Zastaw polega na tym, że właściciel danej rzeczy (zastawca) zawiera umowę zastawu z wierzycielem (zastawnikiem). Na podstawie takiej umowy wierzyciel otrzymuje daną rzecz zastawnika (dłużnika) w zastaw do czasu, gdy dane zobowiązanie nie zostanie zrealizowane.
Przykład: osoba A udziela pożyczki osobie B na kwotę 20.000 zł. Zawierają także umowę zastawy, na podstawie którego osoba A (zastawnik) otrzymuje w zastaw samochód osoby B (zastawnika). Jeżeli osoba B zwróci osobie A pożyczkę w kwocie 20.000 zł w terminie, wówczas osoba A zwróci samochód osobie B.
Gdyby dłużnik nie mógł lub nie chciał spełnić swojej umowy, wówczas wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy lub prawa, które zostały oddane w zastaw, bez względu czyje stały się własnością. Oznacza to, że pomimo sprzedaży, darowizny czy innego rozporządzenia rzeczą przez dłużnika wierzycielowi nadal będzie przysługiwało prawo zastawu.
Zastaw można ustanowić na rzeczach ruchomych (np. na samochodzie, na materiałach budowlanych), albo na zbywalnych prawach majątkowych (np. obligacjach, na udziałach w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością). Istnieją dwa rodzaje zastawu:
1) Zwykły – powstaje na podstawie umowy o ustanowieniu zastawu i wydania wierzycielowi rzeczy,
2) rejestrowy – ustanawiany na podstawie umowy zastawniczej sporządzonej w formie pisemnej pod rygorem nieważności oraz wpisu do rejestru zastawów prowadzonego przez Sąd.
Zastaw rejestrowy jest w pewnym stopniu podobny do hipoteki. Z tą różnicą, że zastaw rejestrowy ustanawiany jest na rzeczach ruchomych oraz prawach majątkowych. W przypadku niewywiązania się przez kontrahenta ze zobowiązania, druga strona umowy może zaspokoić się z przedmiotu zastawu. Sposób zaspokojenia może być przez strony ustalony dowolnie. Mogą one bowiem postanowić, iż np. zaspokojenie zastawu nie nastąpi na drodze postępowania sądowego, lecz przez przejęcie przez wierzyciela na własność przedmiotu zastawu, albo sprzedaż przedmiotu zastawu w drodze przetargu publicznego.
Zastaw, szczególnie rejestrowy, stanowi zatem skuteczne narzędzie prawne do zabezpieczania roszczeń wierzycieli. Co prawda, jego zastosowanie w praktyce obrotu gospodarczego zmniejsza się, bowiem do umów kredytowych banki stosują najczęściej hipoteki na nieruchomościach. Również osoby prowadzące działalność mogą zabezpieczać swoje umowy poprzez ustanawianie zastawów na ruchomościach lub innych prawach kontrahentów.
Adw. Radosław Szczepaniak
Kontakt: Adwokat Gniezno
