Bardzo często w różnych umowach spotykamy się z określeniem „kara umowna”. Jej podstawową funkcją jest zapewnienie zapłaty określonych środków pieniężnych w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem jakiegoś zobowiązania. Co niezwykle istotne, karą umowną można zabezpieczyć jedynie zobowiązanie o charakterze niepieniężnym.
Przykład:
1) Wykonawca zawiera z Zamawiającym umowę na budowę domu. Termin zakończenia prac strony ustalają na dzień 30.09.2020 r. Strony zastrzegają w umowie, że za każdy dzień opóźnienia w oddaniu budynku Wykonawca zapłaci Zamawiającemu karę umowną w kwocie 200 zł. Budynek został ostatecznie przekazany w dniu 15.10.2020r. W związku z tym, że opóźnienie trwało 15 dni, to Wykonawca będzie musiał zapłacić Zamawiającemu karę umowną w kwocie 3.000 zł (15 dni * 200 zł).
Stosowna kara umowna może być ustalona w umowie w dowolny i różny sposób, jak np. konkretna kwota pieniężna, jednorazowo określony procent niewykonanego lub nienależycie wykonanego zobowiązania, określony procent wartości zobowiązania za każdy dzień zwłoki/opóźnienia w wykonaniu zobowiązania.
Istotą kary umownej jest fakt, iż jest ona należna osobie uprawnionej w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez drugą ze stron, niezależnie od wysokości faktycznie poniesionej szkody. Innymi słowy, jeżeli strony zastrzegły karę umowną w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania na określoną kwotę, to jest należna bez względu na to, czy szkoda (czyli strata lub utracona korzyść) powstała w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy, czy też nie powstała. Żądanie odszkodowania przewyższającego wysokość zastrzeżonej kary umownej jest niedopuszczalne, chyba że strony inaczej się umówiły w umowie.
Przepisy dopuszczają możliwość miarkowania, czyli zmniejszenia wysokości kary umownej na drodze orzeczenia sądowego. W takim przypadku sąd zbada, czy wysokość kary umownej rażąco nie przewyższa poniesionej przez wierzyciela szkody lub czy zobowiązanie nie zostało w znacznej części wykonane. Powyższe uprawnienie jest dla dłużnika bardzo korzystne, albowiem Sąd może zmienić treść umowy w zakresie wysokości kary umownej, na którą wcześniej obie strony wyraziły zgodę.
Reasumując, kara umowna to jeden z najpopularniejszych sposobów zabezpieczenia prawidłowego wykonania zobowiązania, który jest stosowany w obrocie gospodarczym. Jest to stosunkowo prosty i skuteczny instrument pozwalający na przymuszenie dłużnika do dokonania wypłaty określonej sumy pieniężnej za niewykonanie lub też nieprawidłowe wykonanie zobowiązania.
Adw. Radosław Szczepaniak
Kontakt: Adwokat Gniezno
