29 września 1725 roku w Słowikowie przyszedł na świat Michał Kosmowski herbu Kościesza, późniejszy opat trzemeszeński. O jego życiu i zasługach można przeczytać w wielu źródłach. Chcąc przypomnieć tę nietuzinkową postać, postanowiliśmy zaprezentować Czytelnikom, jak w okresie międzywojennym oceniano zasługi tego duchownego.
W 1927 roku o dokonaniach opata wspominała gnieźnieńska gazeta „Lech” w artykule o historii trzemeszeńskiego gimnazjum. Zamieszczamy fragmenty tego materiału, dotyczące założyciela szkoły.
„[..] Szkołę tę wznowił Michał Kościesza Kosmowski ur. w roku 1725 w Słowikowie k. Trzemeszna. Mianowicie oświadczył on w dekrecie erekcyjnym z r. 1773, że postanowił wybudować alumnat, do którego ma prawo uczęszczać 12 chłopców ubogiej szlachty, o ile poświęcą się stanowi duchownemu, a okres ich pobytu wyznaczył na lat 6.
Kurs więc szkoły był sześcioletni i obejmował trzy klasy oprócz wstępnej. Aby szkoła, którą wówczas i akademią nazywano mogła oprzeć się na silnych filarach, oddał ją Kosmowski pod opiekę króla, kanclerza i prymasa, po zatwierdzeniu statutów szkoły przez papieża Klemensa XIV. Zgodę sejmu otrzymała owa dotacja 13 kwietnia 1775r. […]
Niespożytą zasługą Kosmowskiego jest właśnie założenie szkoły; li tylko jemu zawdzięcza Trzemeszno, że jedna z 74 szkół średnich Rzeczypospolitej tutaj powstała. Już za życia cieszył się Kosmowski należytem uznaniem. Papież Klemens XIV przesyła mu osobnem brewem z r. 1774 błogosławieństwo apost. W r. 1778 darzy go infułą. W r. 1790 otrzymuje Kosmowski od króla order św. Stanisława, a kiedy Prusacy zajęli w drugim rozbiorze i Trzemeszno, to król pruski nadaje mu order orła czerwonego.
Instytut z wszelkiemi fundacjami i prerogatywami zatwierdzono w w Berlinie w r.1794 wskutek czego szkoła otrzymała prawo osoby moralnej, a jej majątek prawa dóbr kościelnych.
Względy te jednak istniały tylko za życia fundatora. Po śmierci Kosmowskiego nadzór nad majątkiem przeszedł na magistrat trzemeszeński, którą to zmianą czuli się żywo dotknięci zakonnicy trzemeszeńscy, uczący w szkole i wobec tego złożyli urzędowanie, a miejsce ich zajęli nauczyciele – Niemcy, którzy szkołę doszczętnie zgermanizowali”.
…wybudował alumnat, do którego mogą wstąpić chłopcy,o ile poświęcą się stanowi duchownemu…
Coś się jednak zmieniło,magistrat przejął liceum,ale nauczyciele,nie złożyli urzędowania,mimo że Remondis itd:)
„a kiedy Prusacy zajęli w drugim rozbiorze i Trzemeszno, to król pruski nadaje mu order orła czerwonego.”
Kolaboracja?